06 okt Coöperatieve modellen voor elektro-herstel
Coöperatieve modellen voor
elektro-herstel
Samen bouwen aan een duurzame toekomst
Van systeemanalyse naar concrete alternatieven
Na een grondige analyse van het elektro-herstelecosysteem met begeleiding van VITO Nexus in het Living Lab Herstel Eerst werd duidelijk: het huidige systeem is sterk gericht op recyclage, met weinig structurele ruimte voor herstel en hergebruik. Samen met partners en stakeholders visualiseerden we het huidige landschap in een inzichtelijke waardenetwerkkaart. Zo stelden we vast: de rol van producenten en retailers is vandaag goed verankerd, terwijl herstellers en hergebruikscentra moeite hebben om een rendabel businessmodel te vinden. Uit het co-creatietraject met partners (voorjaar 2024) kwamen drie veelbelovende pistes naar voren, waaronder het opzetten van een coöperatief businessmodel. Dit model biedt kansen om de machtsverhoudingen te hertekenen en een alternatieve route te creëren buiten de bestaande recyclagekringloop om.
Deze case kwam tot stand in het VLAIO Living Lab Herstel Eerst. Dit artikel toont de resultaten en inzichten uit het proces. Meer cases en informatie over het project vind je op deze pagina.
Waarom kiezen voor coöperaties?
Een coöperatief model kan het verschil maken op verschillende vlakken. Het verenigt individuen en partijen en creëert zo schaalvoordeel, zowel organisatorisch als financieel. Belangrijker nog: het hertekent de beslissingsmacht. Waar vandaag vooral producenten en retailers het voor het zeggen hebben, kunnen coöperaties een bottom-up stimulans geven aan de maakindustrie om duurzamer te produceren. Door eigenaarschap en medezeggenschap bij de gebruikers te leggen, groeit ook het bewustzijn over duurzame keuzes. Bovendien bieden coöperaties een alternatief dat kan groeien naast het bestaande systeem, zonder direct te moeten inbreken in de sterk verankerde recyclageketen.
Van theorie naar praktijk: workshop met experten
Om de mogelijkheden van coöperatieve modellen grondig te verkennen, organiseerde Repair&Share in januari 2025 een workshop met vijftien ervaringsdeskundigen en experts, in samenwerking met Thomas More en het Interreg E6-project. Voorafgaand aan de workshop deed Repair&Share uitgebreid onderzoek en maakte een mapping van bestaande coöperatieve modellen. Tijdens de workshop doken deelnemers in concrete cases: van een koffiezetapparaat in een wooncoop-model tot een boormachine via Cambio-achtige deelconcepten. Ze analyseerden verschillende elektrotoestellen (van kook- en tuingereedschap tot was- en schoonmaaktoestellen) op criteria zoals aankoopprijs, gebruiksfrequentie, grootte en trendgevoeligheid. De oefening leerde vooral hoe complex het is om vanuit bestaande modellen te vertrekken — en dat inspiratie van buitenaf (zoals coöperatieve supermarkten) nieuwe perspectieven opent.
Drie veelbelovende pistes
Uit de workshop kwamen drie veelbelovende pistes naar voren. Een werkerscoöperatie zou elektro-herstellers kunnen verenigen om samen sterker te staan, kennis te delen en efficiënter te werken. Een burgercoöperatie geeft consumenten de kans om samen te kiezen voor ethische consumptie en constructieve druk van onderuit op te bouwen — bijvoorbeeld door gezamenlijk duurzame toestellen aan te kopen of te huren, inclusief herstel- en onderhoudsdiensten. Tot slot biedt een multistakeholder-coöperatie ruimte voor samenwerking tussen verschillende partijen: pionierende producenten en retailers die mee willen trekken aan de duurzame kar, herstellers die de levensduur verlengen, en middenveldorganisaties die geloofwaardigheid en vertrouwen creëren. De vraag of fabrikanten mede-aandeelhouder kunnen worden bleef een spanningsveld: enerzijds vergroot het de invloed op productontwerp, anderzijds moet je opletten voor ongelijke machtsverhoudingen.
Concrete resultaten en vervolgstappen
Het traject heeft waardevolle inzichten en tools opgeleverd: een mapping van het waardenetwerk elektro-herstel, bewustwording over systemische knelpunten, desk research en workshopmateriaal over coöperaties en elektro, en een netwerk van gemotiveerde mensen. In verschillende van de 3 kansrijke coöperatiemodellen zijn al concrete stappen gezet om de pistes verder te verkennen en vorm te geven. Als volgende stap is vooral bottom-up ondernemerschap nodig: gedreven individuen en organisaties die de stap durven zetten om alternatieven vorm te geven. Want hoewel het huidige economisch model sterk verankerd is, is het niet statisch — en met coöperatieve modellen kunnen we samen bouwen aan een toekomst waarin herstel en hergebruik de norm worden, niet de uitzondering.
Wil je meer weten over deze case? Of wil je er zelf mee aan de slag?
