zes aanbevelingen voor meer textielherstel

De kledingindustrie heeft een enorme impact op het milieu en klimaat. Dat komt onder andere doordat deze industrie nog erg lineair georganiseerd is, gericht op snelle consumptie. Kleding langer in gebruik houden door ze goed te verzorgen en te (laten) herstellen als ze stuk gaat, kan deze trend keren.

Daarom liet Repair&Share in 2024 een onderzoek uitvoeren naar de staat van de textielherstelsector in Vlaanderen en de barrières en kansen die textielherstellers ervaren. Het onderzoek werd uitgevoerd door Isabelle Vanhoutte in het kader van het project Van Naald tot Draad, met steun van de Vlaamse Overheid – Departement Omgeving. Op basis van het onderzoek formuleert Repair&Share zes aanbevelingen aan modelabels en kledingwinkels, onderwijs- en opleidingsinstellingen en beleidsmakers. Om de transitie naar een circulaire modeindustrie te versnellen, is het belangrijk dat deze stakeholders de krachten bundelen.

Dit overzicht bevat een beknopte versie van de zes aanbevelingen. Een uitgebreidere versie is terug te vinden in het onderzoeksrapport Textielherstel in Vlaanderen.

1. Neem doelstellingen rond textielherstel op in de belgische upv textiel

De Uitgebreide Producenten Verantwoordelijkheid (UPV) maakt textielproducenten verantwoordelijk voor de milieuvriendelijke verwerking van hun producten in afdankfase (hergebruik, recyclage, preventie). De EU legt haar lidstaten op om tegen 2025 een UPV-organisatie voor textielproducenten te hebben, met een beheersovereenkomst die duidelijke en ambitieuze doelstellingen oplegt aan de fabrikanten.

We vragen de OVAM, de vertegenwoordigers van de textielproducenten en andere instanties die de wettelijke UPV Textiel in België uitwerken, om het vermijden van textielafval centraal te zetten in de beheersovereenkomst van de Belgische UPV-organisatie voor textiel.

Dit kan door onderstaande zaken in de beheersovereenkomst op te nemen:

  • doelstellingen rond textielherstel zoals een minimum aantal textielhersteldiensten per hoofd van de bevolking, of per ton textiel dat op de markt gebracht wordt. Dit houdt in dat het reparatienetwerk zal moeten worden uitgebreid, op kosten van de UPV-organisatie.
  • financiële prikkels die circulaire producenten bevoordelen en minder circulaire producenten benadelen, bv door ledenbijdrages te moduleren.
  • doelstellingen rond het voeden en stimuleren van het publieke debat over de verduurzaming van textiel.
  • doelstellingen rond het stimuleren van systeeminnovatie en duurzame businessmodellen.
  • een governancestructuur waarin niet alleen producenten, inzamelaars en recyclers zetelen, maar ook hergebruikoperatoren, herstellers en omgevingsverenigingen.

2. Bevorder duurzame consumptie met financiële en fiscale maatregelen

Door de opkomst van fast fashion en de kunstmatig goedkope productieprijzen van nieuwe kledij – waarbij de reële prijs van grondstoffen, vervuiling en arbeid niet meegerekend wordt- is de prijsverhouding tussen nieuwkoop en herstel volledig uit balans. Kledij (laten) herstellen is vaak duurder dan ze nieuw te kopen. Dit maakt het moeilijk om rendabele hersteldiensten, onderhoudsdiensten en uitleendiensten voor kledij uit te bouwen.

We vragen de Vlaamse en Belgische Ministers van Economie, Financiën, Middenstand, Klimaat en Omgeving om samen economische en fiscale instrumenten in te voeren die duurzame consumptiemodellen aanmoedigen.

Ze kunnen inspiratie opdoen uit buurland Frankrijk:

  • De  Franse overheid verplicht de UPV-organisaties om een herstelfonds te financieren, waaruit burgers 6 tot 25 euro korting krijgen als ze een reparatie laten uitvoeren bij een gecertificeerde textielhersteller of schoenmaker.
  • In maart 2024 gaf de Franse Assemblée nationale groen licht voor een wetsvoorstel dat een belasting op fast fashion producten en een verbod op reclame voor realtime fashionproducten invoert. Omgekeerd voorziet de wet in een bonus voor duurzame bedrijven. Die kunnen een bepaald bedrag krijgen per geproduceerd kledingstuk, betaald met de opbrengsten van de heffing op fast fashionproducten.

3. Besteed aandacht aan textielherstel in het onderwijs

Uit ons onderzoek blijkt dat veel mensen zowel herstelvaardigheden als kennis en inzicht rond de milieu-impact van kleding missen. Educatie is een belangrijke hefboom om textielherstel te stimuleren.

We dringen er bij de Vlaamse minister van Onderwijs, scholenkoepels en andere onderwijsorganisaties op aan om ervoor te zorgen dat textielherstel aandacht krijgt in het onderwijs.

Concreet kan dit door:

  • middelen te voorzien voor het ontwikkelen van educatief materiaal en bijscholing voor leerkrachten rond het belang en de praktijk van textielherstel.
  • algemene basiskennis en vaardigheden rond textielherstel op te nemen in eindtermen en onderwijsdoelen van het basis- en secundair onderwijs.
  • herstelbaar ontwerp en hersteltechnieken een centrale plaats te geven in opleidingen binnen de studiegebieden ‘textiel’ en ‘productontwerp’ (secundair onderwijs en hoger onderwijs). Aangezien de modeindustrie de komende jaren versneld zal moeten evolueren naar een circulaire model, is het van belang studenten hierop voor te bereiden.
  • door herstelbaarheid van textiel en circulaire businessmodellen voor mode naar voor te schuiven als topic voor onderzoeksopdrachten en projecten.
  • docenten te stimuleren om ‘herstelbaarheid’ als criterium mee te nemen in het beoordelen van lesopdrachten en eindwerken rond textielontwerp en textielproductie.

4. Stimuleer duurzaam en herstelbaar productontwerp

Kledij die maar enkele draag- en wasbeurten overleeft en niet herstelbaar is, hypothekeert de slaagkans van circulaire consumptie- en businessmodellen zoals reparatie, hergebruik of kledingbibliohteken. De duurzaamheid van materialen en kleding kan met concrete maatregelen verbeterd worden, zoals: het gebruik van materialen met hoog vezelaandeel, versterking van slijtagegevoelige onderdelen, het afwerken van zomen, het gebruik van een hoog stekenaantal per centimeter, de mogelijkheid om ritsen en andere slijtagegevoelige onderdelen makkelijk te vervangen…

We roepen modelabels op om interne richtlijnen op te stellen rond de gebruiksduur en herstelbaarheid van hun producten.

Binnen de Europese Ecodesign Sustainable Product Regulation wordt de komende jaren specifieke wetgeving uitgewerkt rond textielproducten.

We roepen modelabels op om interne richtlijnen op te stellen rond de gebruiksduur en herstelbaarheid van hun producten.

We vragen overheidsdiensten om openbare aanbestedingen te baseren op criteria rond de levensduur en herstelbaarheid van de textielproducten.

Vlaanderen Circulair werkte een leidraad uit voor de aankoop van circulair textiel die hiervoor gebruikt kan worden.

Zoals hierboven aangehaald, moet duurzaam en herstelbaar productontwerp een belangrijke plek krijgen in opleidingen binnen de studiegebieden textiel en productontwerp.

5. Creëer experimenteerruimte om oplossingen uit te werken voor praktische uitdagingen

Om haar doelstelling van 30% minder materialenverbruik tegen 2030 te realiseren, zal Vlaanderen onderzoek en innovatie moeten stimuleren rond de levensduurverlenging van textiel. Er liggen nog heel wat uitdagingen en kansen, zoals het uitbouwen van systemen voor omgekeerde logistiek of tweedehands onderdelen (ritsen, fournituren), de kwaliteitscontrole bij het uitbesteden van hersteldiensten, de opleiding van herstelmedewerkers binnen de sociale economie, het uitbouwen van rendabele businessmodellen rond textielhersteldiensten, het verbeteren van productontwerp om textiel efficiënter te herstellen, de begeleiding van nieuwkomers met textielherstelvaardigheden naar een zelfstandige job, het creëren van  open naaiateliers waar mensen vaardigheden rond textielherstel kunnen leren en doorgeven,…

We dringen er bij de Vlaamse ministers van Economie, Sociale Economie, Werk, Omgeving en Klimaat op aan om initiatieven zoals de Vlaio Living Labs en de Sociaal-Circulaire Hubs verder te zetten en met gerichte projectoproepen de innovatie, ketensamenwerking en kennisdeling in de textielherstelsector te stimuleren.

We roepen de Vlaamse ministers van Cultuur en Onderwijs op om projectoproepen te lanceren voor initiatieven die burgers stimuleren en leren om textiel te herstellen.

We bevelen modelabels en retailers aan om samenwerking op te zetten met sociale economie bedrijven, organisaties die  nieuwkomers begeleiden, naaiateliers rond het uitbouwen van textielhersteldiensten.

Repair&Share heeft een breed netwerk en sterke expertise in het opzetten van projecten gericht op samenwerking tussen reguliere en sociale economie, op het samenbrengen van actoren over een volledige waardeketen, het opzetten van pilootprojecten rond hersteldiensten, en neemt hier graag een coördinerende rol in op.

6. Zet gerepareerde kledij en reparatiediensten in de kijker

Uit ons onderzoek blijkt dat veel mensen zich er niet van bewust zijn dat kleding hersteld kan worden, en dat dat vaak goedkoop kan. Textiel Repair Cafés, Open Naaiateliers, zelfstandige herstellers of retoucheurs, hebben vaak niet de middelen om sterk in te zetten op communicatie en promotie. Ook in de media komen textielherstel en herstelde kledij amper in beeld.

We bevelen kledingwinkels aan om samenwerking te zoeken met naaiateliers en zelfstandige textielherstellers en retoucheurs in hun regio en daarover te communiceren naar hun klanten.

We vragen modeketens en retailers met een hersteldienst om in hun communicatie en visuals regelmatig herstelde kledij en hersteldiensten in beeld te brengen, en om winkelmedewerkers te trainen om de kwaliteit en voordelen van de hersteldienst bekend te maken bij klanten.

Steden, gemeenten en afvalintercommunales kunnen lokale textielherstellers regelmatig in de kijker zetten, bijvoorbeeld door deel te nemen aan campagnes als MaakMaart of International Repair Day, of door de Repair Kaart (www.herstelmij.be) met adressen van lokale textielherstellers te promoten.