Dossier schoenherstel

Jaarlijks worden er 23 miljard paar schoenen geproduceerd. Tegelijkertijd belanden elk jaar zo'n 22 miljard paar afgedankte schoenen op een stortplaats. Veel van die schoenen zijn nog perfect te repareren of herbruikbaar. Tegelijkertijd vergrijst het beroep van schoenhersteller; het is stilaan een uitstervend vak geworden en met amper nog opleidingen is de instroom van nieuwe herstellers quasi nihil.

De situatie is urgent maar gelukkig zijn er heel hoopvolle signalen: de Vlaming laat terug meer schoenen herstellen, een aantal zelfstandige schoenherstellers willen de sector nieuw leven inblazen en nieuwe spelers experimenteren met opleidingen en businessmodellen. Met Repair Locale geven we je graag inzicht in de sector anno ‘25.

Zelfstandige schoenherstellers aan het woord

Waar er in 2009 in België nog zo’n 800 schoenherstellers waren, zijn dat er vandaag nog maar 320. Naar schatting zijn er daarvan ongeveer 190 actief in Vlaanderen. We spraken met enkele vooruitstrevende schoenherstellers en merkten een eensgezindheid: schoenherstel is een mooi vak, gevarieerd en geeft veel vrijheid. De vraag naar schoenherstel stijgt, bijvoorbeeld door jongeren die — vaak met tweedehands schoenen — opnieuw de weg naar de hersteller vinden.

Bence Mortier (39, Brugge – schoenen René) richtte de enige nog overgebleven vereniging van schoenherstellers in Vlaanderen op. Samen met Syntra werkt hij een volledig vernieuwde opleiding schoenhersteller uit.

Hans Van Deynse (50, Gent – Naessens – Van Deynse) is een ingenieur die zijn carrière tien jaar geleden volledig omgooide en schoenhersteller werd in de zaak van zijn schoonfamilie. Hij doceerde in de opleiding schoenherstel bij het CVO en specialiseerde zich, naast schoenen, in het herstel van ritsen en reiskoffers.

Tim Van den Notelaer (Leuven – De Lepper) zet in op B2B-samenwerking met lokale schoenhandels om verder te groeien. Zijn zoon stapt ondertussen mee in de zaak en is zo de 7de ‘leerjongen’ die in huis opgeleid wordt en de zaak daarna overneemt.

Opkomende spelers: producenten en retailers

Internationale e-commercespelers kunnen dankzij hun schaalvoordelen schoenen aan lagere prijzen verkopen dan lokale spelers, in een sector met krappe marges en binnen een verzadigde markt. Het antwoord van Belgische retailers en producenten is oa om services rond schoenen te bouwen, om zo klantentrouw te behouden en vergroten. Herstel en hergebruik zijn daarbij pistes die meer en meer in het vizier komen.

Binnen het VLAIO Living Lab Recare about Shoes lopen drie pilootprojecten met Vlaamse partners. Zo test Torfs, marktleider in Vlaanderen, dit najaar in enkele winkels de verkoop van tweedehands sneakers. Producenten Cycleur de Luxe en Ambiorix onderzoeken het model van ‘schoenen als een dienst’. Torfs en Mister Minit bundelen dan weer de krachten om met een nieuw gamma onderhoudsproducten jongeren aan te moedigen beter voor hun schoenen te zorgen. Als partner in het Living Lab herdenkt LUCA School of Arts, met onderzoeker en docent Ben Hagenaars, de schoensector via design thinking. Ben geeft je in dit interview inzicht in het project en de pilots.

Met de insteek ‘Service meets sustainability’ onderhoudt en herstelt AS Adventure wandelschoenen in hun inhouse Care & Repair Center. In onze Repair Podcast vertelt teamlead Jolien Dusauchoit van AS Adventure je er alles over.

Sectorgenoot Decathlon biedt momenteel nog geen schoenherstel aan, naar eigen zeggen “omdat schoenen complex opgebouwd zijn en vaak niet ontworpen om eenvoudig herstel te kunnen worden”. Achter de schermen zijn wel experimenten bezig.

Torfs biedt een hersteldienst aan, zowel voor schoenen die niet en wel bij hen aangekocht zijn. Over de taalgrens nam de marktleider Chaussures Maniet onlangs zelf een schoenhersteller over en overweegt verhuur en tweedehands verkoop. Hoewel beide nog bescheiden communiceren over hun hersteldiensten, is de weg richting een alternatief voor nieuwkoop daar ook wel ingezet.

In onze buurlanden zijn volgende initiatieven het vermelden waard:

De Franse sneakerproducent Veja biedt schoenherstel aan in een 5-tal repair-ateliers in hun eigen winkels (Parijs, Bordeaux, Berlijn, Madrid, Brooklyn). Het initiatief lijkt op vandaag vooral marketinggedreven, eerder dan een volwaardig businessmodel. Veja haalt er naar eigen zeggen “waardevolle feedback uit voor verbeteringen in productontwikkeling.”

95percent.nl recupereert merkschoenen met kleine productiefouten of die kort gedragen zijn. Het bedrijf werkt hiervoor samen met grote schoenenketens in Nederland, zoals Omoda en Nelson. Schoenherstellers reinigen en repareren de schoenen waar nodig om ze nadien een tweede leven te geven.

Sociale economie als partner

Naast zelfstandigen, producenten en retailers speelt ook de sociale economie hoe langer hoe meer een rol in schoenen. In Vlaanderen experimenteren een viertal maatwerkbedrijven met schoenreparatie en -onderhoud, in samenwerking met gevestigde merken of retailers.

De Recupperij (maatwerkbedrijf Ecoso) in Mechelen organiseert een opleiding schoenherstel voor doelgroepmedewerkers. Zelfstandig hersteller Geert Millis wil zo de stiel doorgeven. Decathlon is één van hun partners. “De samenwerking zou op termijn kunnen laten zien hoe ambachtelijke vakken zoals schoenherstel een plek zouden kunnen krijgen binnen de sociale economie” zeggen Millis en Kris Bauwelinck van De Recupperij.

Een gelijkaardig initiatief loopt bij NEKTARI, waar schoenhersteller Johny Claeys zijn kennis en machines inzet in een opleiding tot erkend schoenhersteller voor doelgroepmedewerkers. Het schoenatelier kreeg een positieve evaluatie van partner Torfs. De samenwerking breidde recent uit van 15 naar 80 winkels waar Torfs-klanten hun schoenen voor herstel kunnen binnen brengen. De medewerkers en klanten van NEKTARI kunnen tevens bij de hersteldienst terecht.

Sneakers selectief inzamelen, oppoetsen en een tweede leven geven is wat We Make Hope en maatwerkbedrijven Gered en Groep Intro samen doen in het Living Lab Recare about Shoes. In het najaar lanceert het consortium een eerste pilot om de refubished sneakers te verkopen in enkele Torfs-winkels, onder een apart merk via een shop-in-shop.

Een initiatief gezien dat nog niet in deze lijst staat? Laat het ons zeker weten via info@repairshare.be .

Opleiding

In het secundair onderwijs bestaan er geen opleidingen tot schoenhersteller meer. Voor wie het vak wil leren zijn er andere mogelijkheden, al zijn die beperkt:

Bij een bestaande schoenhersteller in de leer gaan: een aantal schoenherstellers staan er voor open om nieuwe instromers op te leiden. Via een zogenaamde ‘Individuele beroepsopleiding’ van de VDAB kunnen werkzoekenden tot een half jaar opleiding op de werkvloer krijgen met behoud van hun werkloosheidsuitkering en met een bijkomende IBO-premie, om daarna eventueel in dienst te treden. Vacatures voor schoenhersteller vind je — in beperkte mate — via www.vdab.be/jobs

CVO Groeipunt (Lokeren, Oost-Vlaanderen) biedt een opleiding voor eenvoudige schoenherstellingen aan die opnieuw start vanaf begin september ‘25. In een tweede jaar kunnen geslaagde cursisten ook aan andere lederwaren zoals tassen en riemen leren herstellen, naast kleine orthopedische aanpassingen. Alle info vind je via hun website.

Syntra West organiseert vanaf september ‘26 een nieuwe opleiding schoenherstel op hun campus in Roeselare.

Mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt kunnen voor een opleiding en tewerkstelling in schoenherstel aankloppen bij maatwerkbedrijven Ecoso, NEKTARI, Gered en Groep Intro (zie hoger).

Een opleiding gezien die nog niet in deze lijst staat? Laat het ons zeker weten via info@repairshare.be.

Wat kan je als (lokale) overheid doen?

(Lokale) overheden zijn uitstekend geschikt om burgers bewust te maken en de lokale mogelijkheden te tonen voor het verlengen van de levensduur van schoenen. We denken hierbij aan volgende acties:

Zet schoenherstellers in je stad of gemeente letterlijk op de kaart: op herstelmij.be vind je alle professionele herstellers voor oa schoenen. Check of alle lokale schoenherstellers (correct) op de kaart staan. Indien niet, kan je onderaan de pagina zelf herstellers toevoegen.

Zet schoenherstellers via stads- of gemeentemagazines of je website/social-mediakanalen in the picture. Leg uit waarvoor je allemaal bij een schoenhersteller terecht kan. Gent en Mechelen brengen bijvoorbeeld portretten van schoenherstellers aan de hand van een artikel op hun website.

Introduceer een lokaal herstelfonds waarbij burgers met een lager inkomen via een lokale pas (UiTPAS, Kansenpas, Stadspas,…) tegen een gereduceerd tarief hun schoenen kunnen laten herstellen. Een win-win actie waarbij burgers hun bestaand paar schoenen niet hoeven te vervangen en de lokale middenstand er wel bij vaart. Het armoedeplan van de stad Amsterdam bijvoorbeeld voorziet 40% korting op schoenherstel bij een 15-tal herstellers in de stad. Doelgroep zijn Amsterdammers met een laag inkomen die via hun ‘Stadspas’ korting krijgen.

Onderzoek samen met lokale partners zoals hergebruikcentra, maatwerkbedrijven, handelaars en inzamelaars of er mogelijkheden zijn om de levensduur van burgers hun schoenen te verlengen via hergebruik en/of herstel, al dan niet in samenwerking met reeds bestaande herstellers. Hoe kunnen ingezamelde schoenen op grotere schaal een tweede leven krijgen bijvoorbeeld? En hoe kunnen bestaande initiatieven en nieuwe projecten elkaar daarin versterken?

Schoenhersteller is op vandaag niet erkend als knelpuntberoep bij VDAB. Daarvoor moeten er jaarlijks minstens 50 vacatures zijn. Gezien er naar schatting maar een 190-tal schoenherstellers meer zijn in Vlaanderen is het quasi onmogelijk om die 50 vacatures te halen. Beroepen die met uitsterven bedreigd zijn en waar er tegelijkertijd maatschappelijk sterk nood aan is -zoals bij schoenherstel het geval is- zouden toch op de lijst van knelpuntberoepen moeten kunnen komen.

(Lokale) overheden met interesse in een proefproject voor herstel van schoenen kunnen bij Repair&Share terecht via info@repairshare.be.

Dit dossier kwam tot stand binnen de sociaal-circulaire hub Repair Locale die hiervoor steun ontvangt van het Departement Werk, Economie, Wetenschap, Innovatie & Sociale Economie van de Vlaamse Overheid.