Roadmap elektroherstel Vlaanderen

Herstel Eerst

Het Living Lab project ‘Herstel Eerst’ onderzocht hoe we de circulaire economie in Vlaanderen kunnen versterken door kapotte elektr(on)ische apparaten eerst te repareren en te hergebruiken, in plaats van ze onmiddellijk te recycleren. Deze pagina toont een overzicht van de resultaten en ervaringen uit het project, en tekent een roadmap uit om elektroherstel in Vlaanderen in de toekomst verder uit te bouwen. 

Leading partners: Repair&Share, Herw!n en Maakbaar Leuven

Met de steun van: Agentschap Innoveren & Ondernemen

Looptijd project: 2023 – 2025

Partnerschap

Het partnerschap van Herstel Eerst bestaat uit spelers over de hele elektro-waardeketen:

Logo’s VLAIO en partners

Roadmap

Om in Vlaanderen verder te bouwen aan een sterk landschap voor het repareren van klein elektro, tekenen de projectpartners van Herstel Eerst 5 strategische lijnen uit om verder door te ontwikkelen naar de toekomst: 

Ontdek hieronder hoe deze lijnen in het Living Lab zijn uitgezet, en lees meer over onze visie om ze naar de toekomst toe verder te zetten. 

Samenvatting beleidsaanbevelingen

Onderschreven door alle projectpartners:

  1. Creëer meer aandacht voor repair in onderwijs.
  2. Neem elektro op in de lijst van producten die niet vernietigd mogen worden.
  3. Laat het contingent collectief maatwerk los om herstelateliers en hersteldiensten uit te bouwen.
  4. Breid het recht op BTW-aftrek uit bij schenking van materiaalintensieve goederen en onderdelen aan de sociale economie.
  5. Verlaag de BTW op herstel van elektr(on)ische toestellen.
  6. Voorzie een sterkere financiële incentive voor hergebruik voor reguliere spelers, gekoppeld aan een efficiënte tool om dit mogelijk te maken. 
  7. Verplicht het publiceren van technische documentatie, bij voorkeur in een Digitaal Product Paspoort toegankelijk voor herstellers.

Onderschreven door specifieke partijen:

  1. Voer een herstelfonds in voor elektr(on)ische toestellen.
  2. Neem de prijs van wisselstukken op in de Europese herstelbaarheidsindex van elektr(on)ische apparaten.
  3. Maak de verkoop van geoogste onderdelen door de sociale economie mogelijk.
  4. Verplicht meer standaardisering van wisselstukken.
  5. Voer meer horizontale productnormen in rond de herstelbaarheid van elektr(on)ische toestellen.

Strategische lijnen voor meer elektro-herstel in Vlaanderen

1. Prioriteer het hergebruik van goede producten en grondstoffen.

Inleiding: Ladder van Lansink

Beleidsaanbevelingen

Neem elektro op in de lijst van producten die niet vernietigd mogen worden. (1)

Beleidsniveau: Europees / Federaal

Onderschreven door: Repair&Share, Herw!n, Maakbaar Leuven, Recupel, Vanden Borre, B/S/H/, VVSG, VITO; Kringwinkels ViTeS, Antwerpen, Ateljee, Zuid-Oost-Vlaanderen, ’t Rad, De Cirkel, Hageland, Open Plaats, De Kringloopwinkel, Opnieuw & Co; Ecowerf, IMOG, IOK Afvalbeheer; MAAKbar, CVO LBC, KU Leuven, Statik.

Onderschrijf deze aanbevelingen

Heel wat gloednieuwe, onverkochte elektronica worden vernietigd door te grote voorraden, retourzendingen, veroudering of cosmetische onvolmaaktheden, in plaats van dat ze worden doorverkocht of gedoneerd. Veel van deze goederen zijn echter perfect functioneel en kunnen worden hergebruikt. Ook gaat de hele ecologische voetafdruk van de apparaten, inclusief de kostbare grondstoffen die ze bevatten, verloren. Bovendien missen we door het vernietigen van deze goederen een kans voor de groeiende hergebruiksector.

Bedrijven zullen wel verplicht worden om te rapporteren over de elektr(on)ische toestellen die ze vernietigen, maar ze mogen deze wel nog steeds vernietigen. Dit willen we vermijden.

Lees meer over de impact van vernietiging van onverkochte goederen, lees meer hier en hier over de voortgang in EU-wetgeving (elektro is momenteel niet opgenomen op de lijst). 

Impact in Vlaanderen

Jaarlijks komt er zo’n 150 kiloton aan nieuwe elektr(on)ische toestellen op de Belgische markt. Er zijn geen cijfers beschikbaar over de hoeveelheden onverkocht elektro die vandaag niet verkocht geraken en integraal naar recyclage gaan. Stel dat dit 1% zou bedragen van de hoeveelheid toestellen die op de markt komt1, dat is in Vlaanderen jaarlijks grofweg zo’n 750 ton elektro.

Ruw geschat zitten er in 1% van deze apparaten zo’n 800 wasmachines en 2.000 stofzuigers per jaar, 3.500 laptops en nog eens een 2.000-tal televisies. De vernietiging van alleen al deze 4 productgroepen opgeteld, genereert op één jaar tijd een impact van zo’n 1.500 ton CO2 nodig voor productie en transport van deze apparaten. Die CO2-uitstoot wordt uigespaard uit als deze toestellen niet vernietigd worden maar een tweede leven krijgen, bijvoorbeeld in de kringloopwinkels.

_

1 CE-monitor, ratio OOM/POM België, 2022
2
 Aandeel van toestellen in de recyclagestroom: naar een studie van Material Focus UK, 2020
3 Simulatie CO2-besparing o.b.v. impactcijfers VITO

Voorzie een sterkere financiële incentive voor hergebruik voor reguliere spelers, gekoppeld aan een efficiënte tool om dit mogelijk te maken. (6)

Beleidsniveau: UPV / interregionaal

Onderschreven door: 

Onderschrijf deze aanbevelingen

Hergebruikcentra krijgen meer en kwaliteitsvollere instroom voor hergebruik van detailhandelaars, FOS/ROS en recyclageparken.
Meer producten gaan naar hergebruik. 

Hergebruikcentra zouden meer kwaliteitsvollere elektro kunnen krijgen voor herstel en hergebruik mochten de verschillende inzamelaars (detailhandelaars, FOS/ROS, recyclageparken) daar ook meer voor gestimuleerd worden. Vandaag moeten hergebruikcentra rekenen op de goodwill van de detailhandelaars, retailers, producenten, recyclageparken, etc. om voldoende en kwaliteitsvolle elektro te krijgen. Een (financiële) incentive om elektro zowel kwalitatief als kwantitatief goed in te zamelen voor hergebruikcentra zou dit kunnen veranderen.

Breid het recht op BTW-aftrek uit bij schenking van materiaalintensieve goederen en onderdelen aan de sociale economie. (4)

Onderschreven door: 

Beleidsniveau: 

Onderschrijf deze aanbevelingen

Bij het vernietigen van elektrische toestellen en wisselstukken behouden ondernemingen het recht op aftrek van BTW die is betaald om het toestel te verwerven of produceren. Bij het wegschenken van deze componenten en producten aan ondernemingen uit de sociale economie geldt dit recht niet. Daardoor geven ondernemingen er momenteel de voorkeur aan goederen te vernietigen in plaats van ze een tweede leven te geven in de sociale tweedehandssector. 

Het recht op behoud van BTW-aftrek geldt wel al voor het schenken van levensnoodzakelijke en/of producten met beperkte houdbaarheid aan caritatieve instellingen (bv. kledij en keukengerei). Door de schenking wordt er vermeden dat bv. goede voedingsmiddelen worden weggegooid en verder worden afgebroken tot een laagwaardigere grondstof (lees meer). Het moet mogelijk worden om waardevolle spullen te schenken. Laat daarom ook circulaire criteria zoals het vermijden van vernietiging van waardevolle producten en materialen meespelen in de beslissing over wat al dan niet geschonken moet kunnen worden. 

Impact

We ervaren in het partnerschap van Herstel Eerst vandaag dat het risico om BTW te moeten afdragen op schenkingen, voor reguliere bedrijven een drempel vormt om een donatie aan de sociale economie te doen. Dit gaat zowel om producten (bv. retourgoederen die binnen de bedenktijd van 14 dagen teruggestuurd worden) als om componenten (bv. periodieke uitruiming van ongebruikte stocks). Producten die in zo’n goede staat verkeren kunnen met weinig kosten en moeite een nieuwe eigenaar vinden in de kringloopwinkel. En werken met gedoneerde onderdelen verlaagt de herstelkosten voor kringloopcentra om een tweedehands toestel opnieuw in orde te zetten. Bovendien sparen ze met gerecupereerde onderdelen grondstoffen en energie uit die anders nodig zijn voor de productie van nieuwe onderdelen.

Resultaten uit het project

2. Maak repareren rendabel voor herstellers.

Inleiding

Beleidsaanbevelingen

Verplicht het publiceren van technische documentatie, bij voorkeur in een Digitaal Product Paspoort toegankelijk voor herstellers. (7)

Beleidsniveau: Europees

Onderschreven door: Repair&Share, Herw!n, Maakbaar Leuven, Recupel, Vanden Borre, B/S/H/, VVSG, VITO; Kringwinkels ViTeS, Antwerpen, Ateljee, Zuid-Oost-Vlaanderen, ’t Rad, De Cirkel, Hageland, Open Plaats, De Kringloopwinkel, Opnieuw & Co; Ecowerf, IMOG, IOK Afvalbeheer; MAAKbar, CVO LBC, KU Leuven, Statik.

Onderschrijf deze aanbevelingen

Door onder meer technische schema’s, service-handleidingen en instructies voor het vervangen van onderdelen te publiceren kunnen toestellen makkelijker, sneller en veiliger hersteld worden. 

Als het product een digitaal product paspoort heeft, dan zou deze documentatie ook in het digitaal product paspoort moeten opgenomen worden, waar de informatie beschikbaar gemaakt wordt voor de hersteller. Indien het product geen digitaal product paspoort heeft, moet deze documentatie gratis online beschikbaar zijn.

Voorbeeld

Via het Digital Battery Passport moet een professionele hersteller straks toegang hebben tot technische gegevens om een batterij te kunnen repareren zoals het technisch schema, een lijst van de onderdelen, informatie over de gebruikte bevestigingstechnieken, demontage- en veiligheidsinstructies. Meer lezen over de mogelijke voordelen.

Resultaten uit het project

3. Stimuleer de herstel-reflex bij burgers.

Inleiding

Beleidsaanbevelingen

Verplicht het publiceren van technische documentatie, bij voorkeur in een Digitaal Product Paspoort toegankelijk voor herstellers. (7)

Beleidsniveau: Europees

Onderschreven door: Repair&Share, Herw!n, Maakbaar Leuven, Recupel, Vanden Borre, B/S/H/, VVSG, VITO; Kringwinkels ViTeS, Antwerpen, Ateljee, Zuid-Oost-Vlaanderen, ’t Rad, De Cirkel, Hageland, Open Plaats, De Kringloopwinkel, Opnieuw & Co; Ecowerf, IMOG, IOK Afvalbeheer; MAAKbar, CVO LBC, KU Leuven, Statik.

Onderschrijf deze aanbeveling

Door onder meer technische schema’s, service-handleidingen en instructies voor het vervangen van onderdelen te publiceren kunnen toestellen makkelijker, sneller en veiliger hersteld worden. 

Als het product een digitaal product paspoort heeft, dan zou deze documentatie ook in het digitaal product paspoort moeten opgenomen worden, waar de informatie beschikbaar gemaakt wordt voor de hersteller. Indien het product geen digitaal product paspoort heeft, moet deze documentatie gratis online beschikbaar zijn.

Voorbeeld

Via het Digital Battery Passport moet een professionele hersteller straks toegang hebben tot technische gegevens om een batterij te kunnen repareren zoals het technisch schema, een lijst van de onderdelen, informatie over de gebruikte bevestigingstechnieken, demontage- en veiligheidsinstructies. Meer lezen over de mogelijke voordelen.

Resultaten uit het project

4. Los het tekort aan arbeidsplaatsen bij maatwerkbedrijven op.

Inleiding

Beleidsaanbevelingen

Verplicht het publiceren van technische documentatie, bij voorkeur in een Digitaal Product Paspoort toegankelijk voor herstellers. (7)

Beleidsniveau: Europees

Onderschreven door: Repair&Share, Herw!n, Maakbaar Leuven, Recupel, Vanden Borre, B/S/H/, VVSG, VITO; Kringwinkels ViTeS, Antwerpen, Ateljee, Zuid-Oost-Vlaanderen, ’t Rad, De Cirkel, Hageland, Open Plaats, De Kringloopwinkel, Opnieuw & Co; Ecowerf, IMOG, IOK Afvalbeheer; MAAKbar, CVO LBC, KU Leuven, Statik.

Onderschrijf deze aanbeveling

Door onder meer technische schema’s, service-handleidingen en instructies voor het vervangen van onderdelen te publiceren kunnen toestellen makkelijker, sneller en veiliger hersteld worden. 

Als het product een digitaal product paspoort heeft, dan zou deze documentatie ook in het digitaal product paspoort moeten opgenomen worden, waar de informatie beschikbaar gemaakt wordt voor de hersteller. Indien het product geen digitaal product paspoort heeft, moet deze documentatie gratis online beschikbaar zijn.

Voorbeeld

Via het Digital Battery Passport moet een professionele hersteller straks toegang hebben tot technische gegevens om een batterij te kunnen repareren zoals het technisch schema, een lijst van de onderdelen, informatie over de gebruikte bevestigingstechnieken, demontage- en veiligheidsinstructies. Meer lezen over de mogelijke voordelen.

5. Stimuleer de tewerkstelling van herstellers in de reguliere economie.

Inleiding

Beleidsaanbevelingen

Verplicht het publiceren van technische documentatie, bij voorkeur in een Digitaal Product Paspoort toegankelijk voor herstellers. (7)

Beleidsniveau: Europees

Onderschreven door: Repair&Share, Herw!n, Maakbaar Leuven, Recupel, Vanden Borre, B/S/H/, VVSG, VITO; Kringwinkels ViTeS, Antwerpen, Ateljee, Zuid-Oost-Vlaanderen, ’t Rad, De Cirkel, Hageland, Open Plaats, De Kringloopwinkel, Opnieuw & Co; Ecowerf, IMOG, IOK Afvalbeheer; MAAKbar, CVO LBC, KU Leuven, Statik.

Onderschrijf deze aanbeveling

Door onder meer technische schema’s, service-handleidingen en instructies voor het vervangen van onderdelen te publiceren kunnen toestellen makkelijker, sneller en veiliger hersteld worden. 

Als het product een digitaal product paspoort heeft, dan zou deze documentatie ook in het digitaal product paspoort moeten opgenomen worden, waar de informatie beschikbaar gemaakt wordt voor de hersteller. Indien het product geen digitaal product paspoort heeft, moet deze documentatie gratis online beschikbaar zijn.

Voorbeeld

Via het Digital Battery Passport moet een professionele hersteller straks toegang hebben tot technische gegevens om een batterij te kunnen repareren zoals het technisch schema, een lijst van de onderdelen, informatie over de gebruikte bevestigingstechnieken, demontage- en veiligheidsinstructies. Meer lezen over de mogelijke voordelen.

Resultaten uit het project