
Het Living Lab project ‘Herstel Eerst’ onderzocht hoe we de circulaire economie in Vlaanderen kunnen versterken door kapotte elektr(on)ische apparaten eerst te repareren en te hergebruiken, in plaats van ze onmiddellijk te recycleren. Deze pagina toont een overzicht van de resultaten en ervaringen uit het project, en tekent een roadmap uit om elektroherstel in Vlaanderen in de toekomst verder uit te bouwen.
Leading partners: Repair&Share, Herw!n en Maakbaar Leuven
Met de steun van: Agentschap Innoveren & Ondernemen
Looptijd project: 2023 – 2025
Het partnerschap van Herstel Eerst bestaat uit spelers over de hele elektro-waardeketen:
Om in Vlaanderen verder te bouwen aan een sterk landschap voor het repareren van klein elektro, tekenen de projectpartners van Herstel Eerst 5 strategische lijnen uit om verder door te ontwikkelen naar de toekomst:
Ontdek hieronder hoe deze lijnen in het Living Lab zijn uitgezet, en lees meer over onze visie om ze naar de toekomst toe verder te zetten.
Inleiding: Ladder van Lansink
Beleidsniveau: Europees / Federaal
Onderschreven door: Repair&Share, Herw!n, Maakbaar Leuven, Recupel, Vanden Borre, B/S/H/, VVSG, VITO; Kringwinkels ViTeS, Antwerpen, Ateljee, Zuid-Oost-Vlaanderen, ’t Rad, De Cirkel, Hageland, Open Plaats, De Kringloopwinkel, Opnieuw & Co; Ecowerf, IMOG, IOK Afvalbeheer; MAAKbar, CVO LBC, KU Leuven, Statik.
→ Onderschrijf deze aanbevelingen
Heel wat gloednieuwe, onverkochte elektronica worden vernietigd door te grote voorraden, retourzendingen, veroudering of cosmetische onvolmaaktheden, in plaats van dat ze worden doorverkocht of gedoneerd. Veel van deze goederen zijn echter perfect functioneel en kunnen worden hergebruikt. Ook gaat de hele ecologische voetafdruk van de apparaten, inclusief de kostbare grondstoffen die ze bevatten, verloren. Bovendien missen we door het vernietigen van deze goederen een kans voor de groeiende hergebruiksector.
Bedrijven zullen wel verplicht worden om te rapporteren over de elektr(on)ische toestellen die ze vernietigen, maar ze mogen deze wel nog steeds vernietigen. Dit willen we vermijden.
Lees meer over de impact van vernietiging van onverkochte goederen, lees meer hier en hier over de voortgang in EU-wetgeving (elektro is momenteel niet opgenomen op de lijst).
Jaarlijks komt er zo’n 150 kiloton aan nieuwe elektr(on)ische toestellen op de Belgische markt. Er zijn geen cijfers beschikbaar over de hoeveelheden onverkocht elektro die vandaag niet verkocht geraken en integraal naar recyclage gaan. Stel dat dit 1% zou bedragen van de hoeveelheid toestellen die op de markt komt1, dat is in Vlaanderen jaarlijks grofweg zo’n 750 ton elektro.
Ruw geschat zitten er in 1% van deze apparaten zo’n 800 wasmachines en 2.000 stofzuigers per jaar, 3.500 laptops en nog eens een 2.000-tal televisies. De vernietiging van alleen al deze 4 productgroepen opgeteld, genereert op één jaar tijd een impact van zo’n 1.500 ton CO2 nodig voor productie en transport van deze apparaten. Die CO2-uitstoot wordt uigespaard uit als deze toestellen niet vernietigd worden maar een tweede leven krijgen, bijvoorbeeld in de kringloopwinkels.
_
1 CE-monitor, ratio OOM/POM België, 2022
2 Aandeel van toestellen in de recyclagestroom: naar een studie van Material Focus UK, 2020
3 Simulatie CO2-besparing o.b.v. impactcijfers VITO
Beleidsniveau: UPV / interregionaal
Onderschreven door:
→ Onderschrijf deze aanbevelingen
Hergebruikcentra krijgen meer en kwaliteitsvollere instroom voor hergebruik van detailhandelaars, FOS/ROS en recyclageparken.
Meer producten gaan naar hergebruik.
Hergebruikcentra zouden meer kwaliteitsvollere elektro kunnen krijgen voor herstel en hergebruik mochten de verschillende inzamelaars (detailhandelaars, FOS/ROS, recyclageparken) daar ook meer voor gestimuleerd worden. Vandaag moeten hergebruikcentra rekenen op de goodwill van de detailhandelaars, retailers, producenten, recyclageparken, etc. om voldoende en kwaliteitsvolle elektro te krijgen. Een (financiële) incentive om elektro zowel kwalitatief als kwantitatief goed in te zamelen voor hergebruikcentra zou dit kunnen veranderen.
Onderschreven door:
Beleidsniveau:
→ Onderschrijf deze aanbevelingen
Bij het vernietigen van elektrische toestellen en wisselstukken behouden ondernemingen het recht op aftrek van BTW die is betaald om het toestel te verwerven of produceren. Bij het wegschenken van deze componenten en producten aan ondernemingen uit de sociale economie geldt dit recht niet. Daardoor geven ondernemingen er momenteel de voorkeur aan goederen te vernietigen in plaats van ze een tweede leven te geven in de sociale tweedehandssector.
Het recht op behoud van BTW-aftrek geldt wel al voor het schenken van levensnoodzakelijke en/of producten met beperkte houdbaarheid aan caritatieve instellingen (bv. kledij en keukengerei). Door de schenking wordt er vermeden dat bv. goede voedingsmiddelen worden weggegooid en verder worden afgebroken tot een laagwaardigere grondstof (lees meer). Het moet mogelijk worden om waardevolle spullen te schenken. Laat daarom ook circulaire criteria zoals het vermijden van vernietiging van waardevolle producten en materialen meespelen in de beslissing over wat al dan niet geschonken moet kunnen worden.
We ervaren in het partnerschap van Herstel Eerst vandaag dat het risico om BTW te moeten afdragen op schenkingen, voor reguliere bedrijven een drempel vormt om een donatie aan de sociale economie te doen. Dit gaat zowel om producten (bv. retourgoederen die binnen de bedenktijd van 14 dagen teruggestuurd worden) als om componenten (bv. periodieke uitruiming van ongebruikte stocks). Producten die in zo’n goede staat verkeren kunnen met weinig kosten en moeite een nieuwe eigenaar vinden in de kringloopwinkel. En werken met gedoneerde onderdelen verlaagt de herstelkosten voor kringloopcentra om een tweedehands toestel opnieuw in orde te zetten. Bovendien sparen ze met gerecupereerde onderdelen grondstoffen en energie uit die anders nodig zijn voor de productie van nieuwe onderdelen.
Trekker: Recupel
Partners: kringloopcentra en B2B-partners, Reloved
Werkgroep: Productstromen optimaliseren
(zie onder)
Trekker: Repair&Share
Partners:
Werkgroep: Productstromen optimaliseren
Partners: Herw!n, Repair&Share, Kringwinkel Ateljee
Werkgroep: Gereviseerde onderdelen
(zie onder)
Inleiding
Beleidsniveau: Europees
Onderschreven door: Repair&Share, Herw!n, Maakbaar Leuven, Recupel, Vanden Borre, B/S/H/, VVSG, VITO; Kringwinkels ViTeS, Antwerpen, Ateljee, Zuid-Oost-Vlaanderen, ’t Rad, De Cirkel, Hageland, Open Plaats, De Kringloopwinkel, Opnieuw & Co; Ecowerf, IMOG, IOK Afvalbeheer; MAAKbar, CVO LBC, KU Leuven, Statik.
→ Onderschrijf deze aanbevelingen
Door onder meer technische schema’s, service-handleidingen en instructies voor het vervangen van onderdelen te publiceren kunnen toestellen makkelijker, sneller en veiliger hersteld worden.
Als het product een digitaal product paspoort heeft, dan zou deze documentatie ook in het digitaal product paspoort moeten opgenomen worden, waar de informatie beschikbaar gemaakt wordt voor de hersteller. Indien het product geen digitaal product paspoort heeft, moet deze documentatie gratis online beschikbaar zijn.
Via het Digital Battery Passport moet een professionele hersteller straks toegang hebben tot technische gegevens om een batterij te kunnen repareren zoals het technisch schema, een lijst van de onderdelen, informatie over de gebruikte bevestigingstechnieken, demontage- en veiligheidsinstructies. Meer lezen over de mogelijke voordelen.
Partners: Kringwinkel Ateljee in samenwerking met Homie; ondersteuning: Repair&Share en Herw!n
Werkgroep: Herstelpunten en businessmodellen
Partners: Kringwinkel Ateljee; coördinatie: Herw!n en Repair&Share
Werkgroep: Gereviseerde onderdelen
Begeleiding verdiepend traject systeemleren: VITO Nexus
Trekker verkenning coöperatief businessmodel: Repair&Share (in samenwerking met E6 – Thomas More Research)
Werkgroep: Herstelpunten en businessmodellen
Trekkers triagetool: VITO en Kringwinkel ViTeS; ondersteuning: Repair&Share
Trekker ODAIA: Recupel
Werkgroepen: Productstromen optimaliseren; Digitale infrastructuur
Inleiding
Beleidsniveau: Europees
Onderschreven door: Repair&Share, Herw!n, Maakbaar Leuven, Recupel, Vanden Borre, B/S/H/, VVSG, VITO; Kringwinkels ViTeS, Antwerpen, Ateljee, Zuid-Oost-Vlaanderen, ’t Rad, De Cirkel, Hageland, Open Plaats, De Kringloopwinkel, Opnieuw & Co; Ecowerf, IMOG, IOK Afvalbeheer; MAAKbar, CVO LBC, KU Leuven, Statik.
→ Onderschrijf deze aanbeveling
Door onder meer technische schema’s, service-handleidingen en instructies voor het vervangen van onderdelen te publiceren kunnen toestellen makkelijker, sneller en veiliger hersteld worden.
Als het product een digitaal product paspoort heeft, dan zou deze documentatie ook in het digitaal product paspoort moeten opgenomen worden, waar de informatie beschikbaar gemaakt wordt voor de hersteller. Indien het product geen digitaal product paspoort heeft, moet deze documentatie gratis online beschikbaar zijn.
Via het Digital Battery Passport moet een professionele hersteller straks toegang hebben tot technische gegevens om een batterij te kunnen repareren zoals het technisch schema, een lijst van de onderdelen, informatie over de gebruikte bevestigingstechnieken, demontage- en veiligheidsinstructies. Meer lezen over de mogelijke voordelen.
Trekker: Repair&Share
Werkgroep: Consumenten activeren en betrekken
Trekker: Repair&Share
Werkgroep: Communicatiecampagnes
Trekker: Repair&Share
Werkgroep: Communicatiecampagnes
Trekker: Repair&Share
Partners: Recupel, de kringloopcentra, Herw!n
Werkgroep: Opleiding, tewerkstelling & kwaliteit
Trekker: Repair&Share
Partners: Recupel, Maakbaar Leuven, Herw!n, Vanden Borre
Werkgroep: Communicatiecampagnes
Inleiding
Beleidsniveau: Europees
Onderschreven door: Repair&Share, Herw!n, Maakbaar Leuven, Recupel, Vanden Borre, B/S/H/, VVSG, VITO; Kringwinkels ViTeS, Antwerpen, Ateljee, Zuid-Oost-Vlaanderen, ’t Rad, De Cirkel, Hageland, Open Plaats, De Kringloopwinkel, Opnieuw & Co; Ecowerf, IMOG, IOK Afvalbeheer; MAAKbar, CVO LBC, KU Leuven, Statik.
→ Onderschrijf deze aanbeveling
Door onder meer technische schema’s, service-handleidingen en instructies voor het vervangen van onderdelen te publiceren kunnen toestellen makkelijker, sneller en veiliger hersteld worden.
Als het product een digitaal product paspoort heeft, dan zou deze documentatie ook in het digitaal product paspoort moeten opgenomen worden, waar de informatie beschikbaar gemaakt wordt voor de hersteller. Indien het product geen digitaal product paspoort heeft, moet deze documentatie gratis online beschikbaar zijn.
Via het Digital Battery Passport moet een professionele hersteller straks toegang hebben tot technische gegevens om een batterij te kunnen repareren zoals het technisch schema, een lijst van de onderdelen, informatie over de gebruikte bevestigingstechnieken, demontage- en veiligheidsinstructies. Meer lezen over de mogelijke voordelen.
Inleiding
Beleidsniveau: Europees
Onderschreven door: Repair&Share, Herw!n, Maakbaar Leuven, Recupel, Vanden Borre, B/S/H/, VVSG, VITO; Kringwinkels ViTeS, Antwerpen, Ateljee, Zuid-Oost-Vlaanderen, ’t Rad, De Cirkel, Hageland, Open Plaats, De Kringloopwinkel, Opnieuw & Co; Ecowerf, IMOG, IOK Afvalbeheer; MAAKbar, CVO LBC, KU Leuven, Statik.
→ Onderschrijf deze aanbeveling
Door onder meer technische schema’s, service-handleidingen en instructies voor het vervangen van onderdelen te publiceren kunnen toestellen makkelijker, sneller en veiliger hersteld worden.
Als het product een digitaal product paspoort heeft, dan zou deze documentatie ook in het digitaal product paspoort moeten opgenomen worden, waar de informatie beschikbaar gemaakt wordt voor de hersteller. Indien het product geen digitaal product paspoort heeft, moet deze documentatie gratis online beschikbaar zijn.
Via het Digital Battery Passport moet een professionele hersteller straks toegang hebben tot technische gegevens om een batterij te kunnen repareren zoals het technisch schema, een lijst van de onderdelen, informatie over de gebruikte bevestigingstechnieken, demontage- en veiligheidsinstructies. Meer lezen over de mogelijke voordelen.
Partners: Syntra Midden-Vlaanderen, Kringwinkels Ateljee en Den Azalee, Vanden Borre; ondersteuning: Repair&Share
Uitvoering: Volta en Ahovoks
Opvolging: Repair&Share
Trekker: Maakbaar Leuven
Werkgroep: Stedelijk ecosysteem voor herstel
Trekker: Repair&Share