13 sep Voordelen en uitdagingen van DEEL IT
Vorige week publiceerde de Koning Boudewijnstichting (KBS) de barometer Digitale inclusie 2022. Dit rapport maakt duidelijk dat de digitalisering van de samenleving niet heeft geleid tot een verbetering van de digitale vaardigheden. Inzetten op ter beschikking stellen van toestellen en versterken van digitale skills blijft broodnodig.
Laat dat net de missie zijn van ons DEEL IT project, een samenwerking tussen Repair&Share, Cera en Deelbaar Mechelen. Via lokale uitleendiensten kunnen kwetsbare gezinnen een PC of ander toestel gratis ontlenen. Digibuddies staan voor hen klaar om hun digitale vaardigheden te versterken en hen digitaal weerbaar te maken. We staan een jaar ver in het project en vroegen ons af hoe het loopt. Graag laten we Jo Helsen, coördinator DEEL IT, aan het woord.
Waarom wilde je dit project graag doen?
Ik heb altijd geloofd in digitale mogelijkheden en kansen, ook voor laaggeschoolden of mensen met beperkte leervaardigheden. Toch heeft 6% van de bevolking nog steeds geen pc, tablet of internet in huis, en meer dan een derde heeft een beperkte toegang en ondervindt grote digitale moeilijkheden. In tijden waar quasi alle dienstverlening digitaal verloopt, is dat onaanvaardbaar.
Voor ik met dit project van start ging, heb ik voor de klas gestaan bij Ligo Halle-Vilvoorde (Centrum voor basiseducatie). In volle Coronacrisis gaf ik, meestal online, Nederlandse les aan anderstaligen en ICT cursussen. Daar heb ik de pijnlijke realiteit ervaren dat cursisten geen tablet of pc hebben om de lessen te volgen. Alles verliep via hun eigen Smartphone. Ik hoef er geen tekeningetje bij te maken dat een toestel met een klein scherm, een klein toetsenbord, en vaak ook een te klein geheugen geen ideaal device is om te leren. Wilde ik met hen een nieuwe app op hun toestel downloaden en verkennen, dan moest er vaak een spelletje van de kinderen afgesmeten worden…
6% van de bevolking heeft nog steeds geen pc, tablet of internet in huis. Meer dan een derde heeft beperkte toegang en ondervindt grote digitale moeilijkheden.
Voor wie is het project bedoeld?
In ons project richten we ons in de eerste plaats op kinderen en jongeren. Kinderen zetten hun eerste digitale stappen thuis al heel vroeg, op peuterleeftijd op de tablet of de smartphone van de ouders, en op kleuterleeftijd vaak al met een eerste eigen tablet. In gezinnen waar er thuis geen toegang is, lopen kinderen van jongs af al een digitale achterstand op.
Het is dus absoluut noodzakelijk dat kwetsbare gezinnen – zowel ouders als kinderen – toestellen, internet en ondersteuning krijgen thuis. Hier wil ik met ons DEEL IT project erg graag een steentje toe bijdragen. Doel is dat iedereen, groot of klein, thuis toegang heeft en niet langer digitaal wordt uitgesloten.
Hoe ben je met het project van start gegaan?
Je staat niet alleen in het veld, er zijn heel wat organisaties actief met digitalisering, en er zijn ook heel wat projectoproepen digitale inclusie lopende. Het speelveld verandert voortdurend. Van bij aanvang heb ik volop ingezet op contacten leggen met scholen, bedrijven en organisaties, aanbieders van tweedehands computers, overheden, armoedeorganisaties… Waar mogelijk werken we samen met partners. Dit doen we zowel in de plaatselijke DEEL IT punten, als bovenlokaal via strategische samenwerkingen.
Dat netwerken was niet altijd evident in Coronatijden, dus ik ben heel blij dat het nu weer live kan. De Apestaartjarenstudiedag en de Netwerkdag Digitale inclusie waren niet alleen een bron van waardevolle informatie, maar ook momenten van uitwisseling en contacten leggen. Het is fijn om te zien dat we met zo veel organisaties samen op weg zijn.
Naast het netwerken hebben we ook verder gewerkt aan de fundering van het project, extra materiaal ontwikkeld en een coaching traject uitgewerkt voor opstarters. Elke situatie is toch weer anders, met een DEEL IT punt bouwen we verder op wat er lokaal al is en spelen we maximaal in op de lokale noden.
Wat zijn de uitdagingen in het project?
Heel wat organisaties zetten in op weggeeflaptops, soms ook met minderwaardige toestellen. Ik begrijp dat men zich in volle coronacrisis moest behelpen met wat beschikbaar was, maar veel van die laptops bleven helaas ongebruikt in de kast liggen. Vaak omdat mensen met beperkte digitale vaardigheden vastliepen en er geen digitale hulp voorhanden was.
We hebben echt nood aan een mindshift, een gedragsverandering van geven naar delen. Dat zie ik als de grootste uitdaging van het project.
Wij willen deze organisaties overtuigen om niet langer in te zetten op weggeeflaptops, maar een DEEL IT punt op te zetten met kwalitatieve toestellen. Centra waar gebruikers ook opvolging en ondersteuning krijgen. Daarom bieden wij naast het toestel ook ondersteuning door een vrijwillige buddy. Dit zijn geen IT specialisten, maar vrijwilligers die goed met een pc of tablet overweg kunnen. Het is belangrijk dat de digistarters een vertrouwenspersoon hebben waarbij ze terecht kunnen voor eerste hulp bij digitale moeilijkheden. Loopt een toestel vast of is er een technisch probleem, dan wordt het gerepareerd of krijgen ze een ander toestel.
Naast ondersteuning, is het andere grote voordeel van een uitleensysteem, dat je steeds maximaal kan inspelen op de noden. Een tablet is bijvoorbeeld veel intuïtiever en makkelijker om mee te leren werken, maar voor sommige zaken is toch wel weer een pc nodig. En dan heb ik nog niet eens gesproken over de CO2 die je uitspaart door digitale toestellen langer in de running te houden… Ondanks al deze voordelen om in te zetten op een uitleendienst, blijft het een hele uitdaging om organisaties ertoe te bewegen een DEEL IT punt op te zetten.
We hebben hier echt nood aan een mindshift, een gedragsverandering van geven naar delen. Dat zie ik als de grootste uitdaging van het project. Vaak bots ik toch wel op weerstand, mensen denken dat zo’n uitleendienst complex is en teveel extra werk met zich zal meebrengen, of denken verkeerdelijk dat elke weggeeflaptop ook daadwerkelijk gebruikt wordt.
De huidige schaarste op de markt van tweedehands laptops is een andere zorg, en daar hebben we niet onmiddellijk vat op. Als bedrijven hun afgeshreven bedrijfslaptops een tweede leven zouden geven, dan zouden alle uitleendiensten of andere inclusie-initiatieven probleemloos kunnen voorzien worden van toestellen. Er zijn software programma’s die alle gegevens volledig veilig verwijderen dus bedrijven kunnen er zeker van zijn dat er geen datalekken ontstaan.
Ik vind dat er een grote verantwoordelijkheid ligt bij de bedrijven die hier nog niet op inzetten. Want helaas, de toestellen die we op de privé-markt inzamelen zijn meestal niet krachtig genoeg en meestal ook moeilijk repareerbaar. Deze toestellen kunnen we zelden effectief inzetten.
Wat is de rol van Repair&Share?
Onze rol is net om de complexiteit en het werk behapbaar te maken. Het is niet de eerste keer dat we een uitleendienst op poten zetten. We kunnen verder bouwen op de expertise die we hebben met het opzetten van uitleensystemen voor babyspullen (Babytheken) en fietsen (Op Wielekes).
Deelbaar Mechelen is een belangrijke partner in dit project. Zij hebben de voorbije jaren vanuit een pure vrijwilligerswerking een goed draaiende uitleendienst op poten gezet. Zij werken samen met stad Mechelen, en via de scholen komen de toestellen terecht bij de gezinnen met de grootste digitale noden.
Vanuit hun ervaring hebben we kunnen anticiperen op vermoedelijke knelpunten bij de opstart en een draaiboek uitgewerkt, bijvoorbeeld wat zijn de minimumvereisten voor een tweedehands laptop, op welke manier moet je alle gegevens van een pc veilig verwijderen, met welke drie profielen van vrijwilligers kan je aan de slag om een DEEL IT punt te doen draaien, hoe zit het met licenties op programma’s en wat zijn de gratis alternatieven, waar kan een digibuddy info vinden…
Organisaties die al actief zijn met een IT uitleendienst, of die willen starten, kunnen ook aansluiten bij ons Lerend netwerk. We leggen met zijn allen een traject af en het is belangrijk dat we deze opgedane kennis ook ontsluiten met anderen. Op onze website staat alvast heel wat info die je gratis kan downloaden of aanvragen.
Wat zijn de volgende stappen voor Deel IT?
We zetten in op 2 sporen, enerzijds gaan werken we mee in brede partnerschappen, bijvoorbeeld in het kader van de vele subsidie-oproepen (Digisprong, Edusprong, Digibanken…) Er is veel in beweging in het e-inclusieveld. Krachten bundelen is de boodschap. We delen hier onze expertise en proberen partners te overtuigen in te zetten op uitleendiensten.
Anderzijds willen we overal in Vlaanderen nieuwe spelers mee op de kar trekken, lokale organisaties of verenigingen of gewoon enkele mensen samen vinden die een DEEL IT punt willen oprichten. We geven hen opstartondersteuning en begeleiden hen in hun traject. We richten ons hierbij op dit moment vooral naar sociale en armoede- organisaties, omdat zij dicht bij de mensen staan die de hoogste noden hebben.
Met drie vrijwilligers, een organisator, een digibuddy en een IT’er kan je aan de slag. Deze profielen hebben we uitgewerkt en lanceren we bij de opstart. Ook zijn we heel blij dat we in de toekomst beroep kunnen doen op het Good Company programma van Cera. Zij maken hun 400 000 vennoten over heel België warm om zich als vrijwilliger in te zetten in allerlei maatschappelijke projecten. Cera is partner in ons project en geeft het samen met ons en Deelbaar Mechelen vorm.
We hebben nu veel opstartende pioniers nodig, zodat er steeds meer DEEL IT punten komen waar deze vrijwilligers zich kunnen bij aansluiten.