16 mrt Elektro anders sorteren
THE E-FILES | BEWAREND INZAMELEN VAN KLEINE HUISHOUDELIJKE ELEKTR(ON)ISCHE APPARATEN
De gemiddelde Belg bracht in 2021 ongeveer 11,1kg oude toestellen en lampen naar een Recupel-punt. In totaal zamelden we met z’n allen bijna 41 miljoen apparaten in. Repair&Share en Herw!n gingen binnen het Repair zkt Hub project op zoek naar structurele oplossingen om hergebruik van afgedankt elektro te verhogen.
AFVAL HERGEBRUIKEN
(c) Recupel
E-Waste of elektronische afval is de snelst groeiende afvalstroom ter wereld. We gooien steeds meer elektronisch apparaten weg, ook materiaal dat nog perfect hergebruikt kan worden. Uit een test van Factcheckers blijkt zelfs dat 65% van de afgedankte elektro-toestellen nog herstelbaar is. Dat zijn hoopgevende cijfers als we toestellen langer in de kringloop willen houden.
Waarom blijft die afvalberg dan stijgen? Onze spullen gaan nu eenmaal sneller kapot dan pakweg 20 jaar geleden. Een andere reden is dat we steeds meer elektr(on)ische toestellen hebben. De bezitsmeting van Recupel (2022) toont aan dat een gemiddeld Belgisch gezin 95 apparaten in huis heeft.
We bespeuren geen onwil bij de consument om deze afvalberg te verlagen. Integendeel: een overgrote meerderheid zou liever zijn of haar toestel laten repareren dan iets nieuw te kopen. Het beperkt aantal hersteldiensten en geringe prijsverschil tussen nieuwkoop en reparatie, biedt helaas weinig mogelijkheden voor degene die een apparaat langer in gebruik willen houden. Uit een bevraging van De Transformisten blijkt dat 75% van de respondenten repareren te duur vindt. Soms is reparatie gewoon geen optie omdat er geen vervangonderdelen beschikbaar zijn. Dan maar optie B: naar het recyclagepark.
MET KAPOT ELEKTRO NAAR HET RECYCLAGEPARK
We weten gelukkig waar we met onze oude toestellen naartoe kunnen dankzij de heldere reclamecampagnes van Recupel. Toch schuilt hier ook een probleem voor efficiënt hergebruik, namelijk de manier waarop oude toestellen worden ingezameld in de recyclageparken. Wie ooit al een mixer, microgolfoven of stofzuiger naar het recyclagepark bracht, heeft het waarschijnlijk al ervaren.
Vaak kun je jouw apparaat enkel in een bak met andere afgedankte elektr(on)ische toestellen gooien. Door de val gaan herbruikbare of herstelbare apparaten kapot. Diverse apparaten belanden samen in een en dezelfde inzamelbox. De opeenhoping van toestellen maakt het ook lastig om materiaal op een veilige manier uit de palletbox te verwijderen. Zo wordt recyclage de enige optie, ook voor die 65% toestellen die nog herstelbaar waren.
EERST REPAREREN, DAN PAS RECYCLEREN
(c) Ecowerf
Binnen het Repair zkt Hub project gingen Repair&Share, Herw!n, Recupel, Kringwinkels en recyclageparken op zoek naar een structurele oplossing. Er werd een proefproject op poten gezet dat van start ging in augustus 2021, gespreid over diverse recyclageparken in verschillende regio’s (Kempen, Vlaams-Brabant en Zuid-Oost-Vlaanderen).
In plaats van grote palletboxen voorzien enkele recyclageparken in die regio’s rolkooien of karren waarin afgedankte toestellen zorgvuldig kunnen worden opgeborgen. ‘Bewarend Inzamelen’ heet dat. Een inzamel techniek waarbij het toestel niet onherroepelijk stuk gaat door de val in de palletbox. De Kringwinkel komt deze karren op regelmatige basis ophalen. Zij registreren ook hoeveel toestellen na een test of na herstel in de winkel geplaatst worden voor verkoop.
VEELBELOVENDE TEST
Het proefproject leverde ondertussen al interessante resultaten op. Gemiddeld stroomde 27% door naar hergebruik. In onderstaande tabel kan je de voorlopige resultaten zien, met grote verschillen qua hoeveelheden en herbruikbare apparaten per regio.
Hoe veel herbruikbaar materiaal er doorstroomt naar de Kringwinkels blijkt sterk afhankelijk van de selectiewijze en de omvang van het recyclagepark. De hergebruikcijfers liggen bij grote en drukke recyclageparken beduidend lager. Dat komt vooral omdat de parkwachters de bezoekers niet altijd persoonlijk kunnen bijstaan om toestellen beter te selecteren. Ook de locatie van de hergebruikkarren in het recyclagepark bleek een cruciale rol te spelen. Veel karren in de buurt van de klassieke recyclebak doen het beter dan een enkele kar in een aparte zone voor hergebruik.
Volgens oud-collega Ellen De Craemer heeft het project enorm veel potentieel. “In 2023 gaan we dit proefproject verder uitbreiden. We zullen sterk inzetten op communicatie, zowel op het recyclagepark als bij de burgers thuis, zodat de selectie van herbruikbare elektrotoestellen nog vlotter kan verlopen.”
Het project stoot helaas ook op een aantal barrières. Recyclageparken worden vergoed volgens de totale aantallen die zij inzamelen. Bij het inzamelen van elektro, dat voor hergebruik doorstroomt naar de Kringwinkel, verliezen zij dus inkomsten. Gezien het momenteel nog om geringe hoeveelheden gaat, is het ophalen door Kringwinkels enkel interessant als er reeds andere goederen opgehaald worden en er dus geen extra rit ingelast moet worden. Om hergebruik bij de recyclageparken te optimaliseren, zal het Repair zkt Hub project in de loop van 2023-2024 verder werken aan structurele en duurzame oplossingen.
UPDATE 2023
Het proefproject Bewarend Inzamelen breidde in 2023 verder uit naar andere regio’s in Vlaanderen. Kring(loop)winkels Deltagroep, ’t Rad en Ateljee startten een samenwerkingsovereenkomst met de respectievelijke afvalintercommunales IMOG (Zuid-West-Vlaanderen), IVBO (regio Brugge) en IVAGO (Gent). Samen zamelen ze afgedankt elektro op recyclageparken op een zorgvuldige manier in om de kans op hergebruik te vergroten.
(c) Kringloopwinkel Deltagroep
Dit brengt het totaal van lopende proefprojecten op dit moment op 11 recyclageparken:
- 4 parken van Ecowerf (Vlaams-Brabant): Kringwinkel Hageland en ViTeS
- 2 van IOK (regio Turnhout): Kringwinkel WEB
- 1 van IMOG (West-Vlaanderen): De Kringloopwinkel Deltagroep
- 4 op parken van ILVA en IVLA (Zuid-Oost-Vlaanderen): Kringwinkel Zuid-Oost-Vlaanderen
Opschaling op korte termijn is voorzien voor 4 recyclageparken:
- 2 parken van IVAGO (Gent) in samenwerking met Ateljee
- 2 parken van IVBO (Brugge) i.s.m. Kringwinkel ’t Rad
Voor 2024 staat een opschaling van de proefprojecten in de steigers naar een 10-tal bijkomende parken van de projectpartners van Herstel Eerst, en plannen we nieuwe partnerschappen uit te bouwen in 2 à 3 bijkomende regio’s.
Dit artikel maakt deel uit van The E-Files, een reeks blogartikelen over de bevindingen uit het Repair zkt Hub project. Diverse proefprojecten leverden interessante resultaten op op vlak van inzameling en hergebruik van klein elektro. Het Living Lab Herstel Eerst bouwt verder op deze inzichten.
