12 mrt België laat professionele herstellers in de kou staan
Sinds 1 maart 2021 traden ook in België de nieuwe Europese Ecodesign Verordeningen in werking. Die moeten ervoor zorgen dat we makkelijker toegang krijgen tot wisselstukken en herstelinformatie van grote huishoudtoestellen zoals wasmachines, koelkasten, vaatwassers en televisies. Het doel is dat er zo meer toestellen gerepareerd worden en minder weggegooid. Wat betekent dat nu concreet?
Duidelijkheid voor consumenten
Er worden twee soorten wisselstukken onderscheiden: wisselstukken die consumenten zelf veilig kunnen vervangen en wisselstukken die best door professionele herstellers worden vervangen. Het argument om met twee types wisselstukken te werken, is dat het vervangen van bepaalde wisselstukken een veiligheidsrisico inhoudt.
De regels voor de wisselstukken voor consumenten zijn duidelijk. Voor elke productcategorie is er een lijst van wisselstukken die beschikbaar moeten zijn voor consumenten. Fabrikanten moeten deze wisselstukken op hun website zetten en vermelden hoe je ze kunt bestellen. Ze moeten ook informatie geven over hoe je de reparatie kunt uitvoeren. Fabrikanten dienen de wisselstukken altijd binnen de 15 werkdagen te bezorgen.
Onduidelijkheid voor professionele herstellers
Rond de rechten van professionele herstellers is er minder duidelijkheid. Dat komt omdat fabrikanten de wisselstukken enkel moeten bezorgen aan professionele die ze als ‘deskundig’ beschouwen. Maar wat is een ‘deskundig’ hersteller? De Europese verordeningen geven daar zelf geen antwoord op. Ze voorzien wel twee procedures om daar een antwoord op te formuleren.
- Lidstaten kunnen ervoor kiezen om een nationaal register van professionele herstellers aan te leggen. Zo zou de Belgische overheid het initiatief kunnen nemen om fabrikanten, herstellers en eventueel andere stakeholders rond de tafel te roepen. Ze zouden dan samen kunnen bepalen aan welke criteria iemand moet voldoen om als een deskundige professionele hersteller beschouwd te worden, wie dit beoordeelt en waar herstellers protest kunnen aantekenen tegen weigeringen.
- De andere optie is dat we dit alles aan de fabrikanten overlaten. Zij krijgen dan de vrije hand om criteria te bepalen en herstellers te beoordelen. Ze zijn daarbij niet verplicht om rekening te houden met de belangen van professionele herstellers. Willen ze dat er amper professionele herstellers zijn, door heel hoge eisen op te leggen, dan kunnen ze dat in principe.
Repair&Share vindt dit tweede scenario een gevaarlijke piste. Vooral onafhankelijke herstellers die verschillende merken herstellen en dus niet aan één of enkele fabrikanten verbonden zijn, lopen in dit scenario het risico niet zomaar als deskundig erkend te worden door de fabrikanten. Zo vrezen verschillende onafhankelijke herstellers die we interviewden, dat fabrikanten voorwaarden zullen opleggen als het verplicht volgen van dure opleidingen of het verplicht aanschaffen van dure diagnosetoestellen of -software.
Ondertussen in België
Hoewel de Belgische overheid in het regeerakkoord expliciet vermeldt dat ze wil inzetten op levensduurverlenging van producten en herstel wil stimuleren, nam ze totnogtoe geen initiatief om een nationaal register van herstellers op te stellen. Het advies werd haar nochtans al meermaals overgemaakt, onder andere vorig jaar nog door de Federale Raad voor Duurzame Ontwikkeling.
Het gevolg is dat fabrikanten het heft in eigen handen namen. Tijdens een werkgroep van de Belgische Federatie van Elektriciteit en Elekronica Branches (F.E.E.) in maart verklaarden verschillende fabrikanten dat ze niet de intentie hebben om Belgische herstellers massaal te weigeren of dergelijke eisen op te leggen. Dat is een geruststellend signaal, waar we heel blij mee zijn. Maar op de werkgroep werd ook expliciet gesteld dat het advies van de F.E.E niet bindend is, en dat fabrikanten die dat willen, gerust extra voorwaarden mogen opleggen.
Op die manier verandert er voor de Belgische professionele herstellers dus niets. Ze blijven voor de toegang tot wisselstukken afhankelijk van de goodwill van fabrikanten.
Een nationaal register blijft de beste garantie voor onafhankelijke herstellers
Er zijn zeker heel wat fabrikanten die positief samenwerken met professionele herstellers. Helaas zijn er ook andere voorbeelden. Zo staat Apple erom bekend dat ze onafhankelijke herstellers verplichten om dure opleidingen te volgen en dure softwareprogramma’s en wisselstukken aan te kopen voor ze bepaalde herstellingen mogen doen. Ze verbieden het gebruik van tweedehands of refurbished onderdelen en stoppen software in hun toestellen waardoor onafhankelijke herstellers heel wat herstellingen, zoals het vervangen van een camera, niet kunnen doen, ook al volgende ze de verplichte Apple-opleidingen.
Daarom blijft volgens Repair&Share een nationaal register de beste optie. Een overheid lijkt ons het beste in staat om te garanderen dat ook onafhankelijke professionele herstellers betrokken worden bij het opstellen van de deskundigheidscriteria. Een bijkomend voordeel van een nationaal register zou zijn dat onafhankelijke herstellers zich dan maar één keer zouden moeten registreren in plaats van bij elke fabrikant apart.
Wat doet Repair&Share?
- Op uitnodiging van de Belgische Federatie van Elektriciteit en Elekronica Branches nam Repair&Share deel aan een werkgroep waarin fabrikanten probeerden te komen tot gezamenlijke deskundigheidscriteria voor professioneel herstellers. Tijdens dit overleg pleitten we voor uniforme, transparante en laagdrempelige criteria. De aanbevelingen die we aan de werkgroep deden, kun je hier lezen.
- We blijven er bij de Belgische overheid op aandringen om alsnog een nationaal register van herstellers op te zetten, in overleg met alle stakeholders en met objectieve, transparante en laagdrempelige criteria.
- Met de Europese Recht op Repareren Beweging eisen we dat zoveel mogelijk wisselstukken toegankelijk worden voor iedereen. We vragen dat het veiligheidsargument dat fabrikanten zo vaak aanhalen, beter gecontroleerd wordt zodat het niet kan misbruikt worden om herstellingen onrechtmatig te beperken. Heel wat wisselstukken kunnen ook veilig geplaatst worden door deskundige doe-het-zelvers of Repair Café herstellers. Daarnaast pleiten we ook voor een levertermijn van 10 dagen in plaats van 15.
- Binnen het Europese Interreg Project Sharepair werken we met universiteiten, repair- en consumentenorganisaties uit verschillende landen samen om een ‘Open Repair Database’ te creëren. Via die database willen we consumenten en herstellers gratis en makkelijk toegang geven tot reparatiehandleidingen en informatie over het bestellen en 3D-printen van wisselstukken.